Bunama Nedir?

Demans veya bunama, beyin fonksiyonlarındaki yavaşlama veya bozulma ile seyreden ve özellikle hafıza, dikkat, dili kullanma ve kişinin problem çözme fonksiyonlarının etkilendiği bir klinik sendromlar bütünüdür. Demans tek bir hastalık değildir. Bunama terimi altında beyin fonksiyonlarını bozarak ilerleyen pek çok hastalık vardır. Örneğin Alzheimer Hastalığı, bunlardan biri ve ileri yaşta en sık görülenidir.  Demansa yol açan bazı hastalıklar tedavi edildiklerinde bunama geri dönebilir. Ancak semptomlar, Alzheimer hastalığında olduğu gibi ilerleyici de olabilir. 

Bunamanın En Önemli Belirtileri Nelerdir?

Bunamanın en önemli belirtisi hafıza kaybıdır. Değişik derecelerde olabilir. Basit unutkanlıklardan, hastanın güvenliğini tehlikeye atan ocağı açık bırakma, kapıyı açık unutma, yolu bulamayıp kaybolma gibi ciddi unutkanlıklara kadar değişen geniş bir spektrum vardır. Hasta unutkanlıklarının farkında olup anksiyete de yaşayabilir veya sıklıkla izlendiği gibi hastanın çevresindekiler bu unutkanlığı farkederler.

Bunama hastalarında konuşma diline hakimiyet de bozulur. Hasta, ifade etmek için doğru kelimeleri bulmakta ve hatırlamakta sorun yaşayabilir. Sonuçlandırma ve problem çözme fonksiyonları bozulmuştur. Bankadan para çekme gibi kompleks işleri halletmekte sorun yaşar. Zaman, kişi ve yer oryantasyonları değişik derecelerde etkilenebilir. Plan yapma ve uygulama kararları bozuktur.

Beynin organik fonksiyon bozukluklarının yanısıra ruhsal olarak da anksiyete, sinirlilik, davranış değişiklikleri, uygunsuz hareketler gibi belirtiler olabilir.

Her Bunama, Alzheimer Hastalığı Mıdır?

Bunama, pek çok hastalığı içeren geniş bir sendromdur. Yaşlanma tek başına bir bunama sebebidir. Bu duruma “senil demans” denir. Alzheimer Hastalığı ise bu grubun içinde yer alan özel bir bunama tipidir. Alzheimer hastalığının kesi sebebi bilinmemektedir. %1-5 oranında genetik yatkınlığa dayamaktadır. Beyin hücreleri içinde zaman içinde bazı anormal proteinler birikme yaparak sinir hücrelerini hasarlamaktadırlar. Gelişen bilişsel fonksiyon kayıpları yavaş ve ilerleyicidir. Daha çok eski hafızanın korunup yenilerinin eklenememesi, dikkat eksikliği ile başlar. Daha ileri evrelerde idrar-gaita kaçırma, ilgisizlik, günlük aktiviteleri yapamama veya karıştırma şeklinde ilerler. Alzheimer Hastalığı’nın günümüz bilgileri doğrultusunda kesin bir çözümü yoktur. Bulguları yavaşlatmaya veya evreleri geciktirmeye yönelik ilaç tedavileri vardır.

Bunamanın Başlıca Sebepleri Nelerdir?

Alzheimer Hastalığı’nda genetik ve çevresel etkenlerin bir bileşimi büyük rol oynar. Diğer demans tiplerinde beyindeki hasara beyni etkileyen enfeksiyonlar, tümörler, kanamalar, metabolik bozukluklar etkili olabilir. Bu tür demans tiplerinde altta yatan sebebin düzeltilmesi demansta da gerilemeye yol açabilir. 

Bunamanın Cerrahi Tedavisi Var Mıdır?

Bunama hastalıkları genel anlamda cerrahi gerektiren sorunlar değildir. Ancak bunamaya sebep olan sorun bir tümörse bu tümörün çıkarılması bunama semptomlarının düzelmesini sağlayabilir. 

Özel bir tip bunama hastalığı vardır. Buna Adams Hakim Sendromu veya Normal-basınçlı Hidrosefali denir. Bu tabloda, beyin toplar damar akışındaki tıkanmalar veya yavaşlıklar nedeni ile beyin-omurilik sıvısı akımı yavaşlar. Genel dolaşıma kolayca emilemez ve ventrikül denilen beyin boşluklarında yavaş yavaş birikir. Şişen ventriküller çevre dokulara bası yaparak demansif bulgular, konuşma bozuklukları, yürüme güçlüğü ve idrar kaçırmaya yol açarlar. Hasta öne doğru yerden ayağını çok kaldıramadan yürür ve sonunda öne doğru düşer. Bu hastalar diğer demans tiplerinden farklı olarak daha genç hastalardır. Genllikle 50-60 yaş aralığında hastalığın ilk bulguları başlar. Yavaş yavaş ilerler. Beyin MR ve beyin-omurilik sıvısı akım MR’ları çekilerek ve bazen de belden sıvı alınarak (lomber ponksiyon) hastalık tanısı konur. Adams Hakim Sendromlu hastalara, shunt ameliyatları uygulanır. Bu ameliyatlarda, beyin-omurilik sıvısının akımının vücuda takılan pompalı bir kateter yardımı ile başka bir bölgeye nakledilmesi gerçekleştirilmektedir. En sık kullanılan yol, beyinden karındaki periton boşluğuna aktarımdır. Bu ameliyat mikrocerrahi ile gerçekleştirilen az hasarlayıcı bir yöntemdir. Bazen belden takılan bir kateterle shunt ameliyatı yapılabilirse de bu yöntemin etkinliği daha düşüktür.

Alzheimer Hastalığına, Bunama Cerrahisi Uygulanır Mı?

Alzheimer Hastalığının cerrahi tedavisi yoktur. Bunama cerrahisi ile şimdiki bilgilerimizle bir fayda sağlanamaz. Çünkü Alzheimer Hastalığında, ana sorun beyin boşluklarının şişmesi değil, beyin dokusu içinde bozulmuş protein artıklarının birikmesidir. Beyin boşlukları beyindeki erimeye bağlı olarak genişlemiş görülebilir ancak bu beyin boşluklarında artmış basınca işaret etmez.

Bunama Cerrahisinde Başarı Şansı Nedir?

Adams-Hakim tipi bunama tanısı dikkatle konur ve uygun shunt ameliyatı yapılırsa 3-6 aylık süreç içinde klinik düzelme olasılığı yüksektir. Unutkanlıkta düzelme, konuşmanın ve yürüyüşün düzelmesi daha erkenden saptanır. İdrar kaçırma daha geç düzelebilir.